Titreşimle ve Isıtmadan Gerilim Giderme malzemenin imalat geçmişinden arda kalan iç gerilmeleri onu ısıtmadan, fakat titreştirmek suretiyle gidermektir. Dayandığı temel prensip basittir.
Önce malzemeye bir titreşim enerjisi verilerek onun içinde dinamik bir gerilim ortamı meydana getirilir. Böylece oluşturulan yapay gerilmelerle mevcut iç gerilmelerin toplamının, malzemenin dayanımını aştığı noktalarda kalıcı (plastik) deformasyonlar oluşur.
Sonuç olarak oralarda kalmış iç gerilmelerde kısmi bir çözülme sağlanır. Kısmi çözülme denir çünkü mekanik titreşim iç gerilme dağılımındaki sivrilikleri törpüleyen bir işlemdir yoksa tamamını bütünüyle gideren bir işlem değildir. Bir başka deyişle titreşimle kondüsyon kazandırma da denilenbilir.
Titreşimle ve ısıtmadan gerilim giderme yöntemi uygulamada da oldukça basittir. Parçanın uygun bir yerine titreştirici takılır. Titreşimin frekansı değiştirilmek suretiyle parçanın öz frekansı belirlenir. Bir grafikte titreşim genliği otomatik olarak kayıt olurken, genliğn en yüksek değere ulaşması rezonansın habercisidir.
Rezonans frekansında parçanın 15 dakika kadar titreştirilmesi yeterli görülmektedir. 150 tona kadar varan dev parçaların gerilim kondüsyonu böyle sağlanabilir.
Ancak bu basit işlemlerin ardındaki bazı belirsizlikler;
•Parçaya uygulanacak titreşimin uygulama yerinin, genliğinin, modunun ve süresinin belirlenmesi.
•Parçanın geometrik şekli bazı ilave ağırlıkların takılmasını gerektiriyor ise, bu kütlelerin takılacağı yerlerin belirlenmesi
•Gerilimin ne ölçüde giderildiğinin belirlenmesidir.
Bu konularda yeni yöntemler geliştirilmek için çalışmalar yapılmaktadır.
Örneğin; ısıl yöntemle gerilim gidermenin etkinliği sertlik ölçmek suretiyle kontrol edilir. Halbuki soğuk titreştirme malzemenin metalürjik yapısında herhangi bir değişiklik oluşturmadığı için malzemede yumuşama olmamakta , sertliği değişmemektedir. Böylece sertlik bir kontrol yöntemi olmaktan çıktığı gibi, onun yerini alacak titreşimle gerilim gidermenin etkinliğini tayin edecek başka imkanlar geliştirilmektedir.
Ancak halen titreşimle ve ısıtmadan gerilim giderme yöntemi muayene ve kontrol otoritelerince mühendislik standartlarına alınmamıştır.
Daha evvel de açıklamalarda belirtildiği gibi; gerilim gidermenin imkan dahilinde ya da ekonomik olmadığı durumlarda titreşimle gerilim giderme yöntemine başvurulmaktadır. Ancak bunun bazı zararları da mevcuttur.
Örneğin; birbirine kaynakla bağlı çeşitli parçalardan oluşan karmaşık şekilli büyük bir yapı , diyelim ki bir ısı değiştirgeci (eşanjör), rezonans halinde ve küçümsenmeyecek süre sarsılırsa, kaynaklarda veya başka bir yerde çatlama meydana gelebilir. Yahut mevcut kılcal çatlaklar yürüyebilir.
Sonuç olarak iç gerilmeleri almaya değil, onların dağılımındaki sivrilikleri törpülemeye yarayan bu uygulamanın başarısı gerilim gerilim korozyonun var olduğu durumlarda daha da şüpheli kalır.