Şekil hafızalı malzemeler (ŞHM), belirli bir sıcaklıkta veya stres altında deforme olduktan sonra, orijinal şekillerine geri dönebilen akıllı malzemelerdir.
Bu malzemeler, nikel-titanyum, bakır-çinko-alüminyum ve demir-manganez-silisyum gibi alaşımlardan oluşabilir.
ŞHM , östenit ve martenzit olarak adlandırılan iki farklı kristal yapı arasında faz dönüşümü yapabilirler. Östenit, yüksek sıcaklık fazıdır ve malzemenin orijinal şeklini temsil eder. Martenzit, düşük sıcaklık fazıdır ve malzemenin deforme olduğu şekli temsil eder. Malzeme ısıtıldığında veya stres kaldırıldığında, martenzit östenite dönüşür ve malzeme orijinal şekline geri döner.
Şekil Hafızalı Malzemelerin Özellikleri Nelerdir?
ŞHM, tek yönlü veya çift yönlü şekil hafızası etkisine sahip olabilirler. Tek yönlü şekil hafızası etkisi, malzemenin sadece ısıtma ile orijinal şekline dönmesi anlamına gelir.
Çift yönlü şekil hafızası etkisi, malzemenin hem ısıtma hem de soğutma ile farklı şekillere dönmesi anlamına gelir.
ŞHM, ayrıca süperelastisite, süperplastisite, manyetik şekil hafızası, biyouyumluluk, termoelektriklik ve termomekanik osilasyon gibi diğer ilginç özelliklere de sahiptir.
Şekil Hafızalı Malzemelerin Avantajları Nelerdir?
Şekil hafızalı malzemelerin en büyük avantajı, akıllı ve fonksiyonel olmalarıdır.
Bu malzemeler, çevresel değişimlere uyum sağlayabilir, kendini onarabilir, enerji tasarrufu sağlayabilir ve performansı artırabilir.
ŞHM, ayrıca hafif, esnek, dayanıklı, korozyona dirençli ve kolay işlenebilir olmalarıyla da dikkat çeker.
Şekil Hafızalı Malzemelerin Dezavantajları Nelerdir?
Şekil hafızalı malzemelerin dezavantajları, kullanılan alaşımlara ve uygulama alanlarına göre değişebilir. Ancak genel olarak şu dezavantajlardan bahsedilebilir:
- ŞHM, yüksek maliyetli, zor işlenebilir ve kısıtlı kaynaklara sahip olabilirler1.
- ŞHM, sıcaklık, gerilme, deformasyon, yaşlanma ve yorulma gibi faktörlere bağlı olarak ısıl kararlılıklarını ve şekil hafızası etkilerini kaybedebilirler2.
- ŞHM, korozyon, aşınma, oksidasyon ve çatlama gibi çevresel etkilere karşı hassas olabilirler3.
- ŞHM, biyouyumluluk, toksisite, alerji ve enfeksiyon gibi biyolojik sorunlara neden olabilirler4.
Şekil Hafızalı Malzemelerin Uygulama Alanları Nelerdir?
Şekil hafızalı malzemeler, otomotiv, havacılık, tıp, robotik ve tekstil gibi sektörlerde çeşitli uygulamalara sahiptir.
Örneğin, şekil hafızalı alaşımlardan yapılmış gözlük çerçeveleri, büküldüklerinde veya kırıldıklarında ısıtılarak eski haline getirilebilir.
Şekil hafızalı polimerlerden yapılmış tekstil ürünleri, giyildiklerinde veya ütülendiklerinde şekil alabilirler. Şekil hafızalı alaşımlardan yapılmış stentler, damar tıkanıklıklarını tedavi etmek için kullanılabilir.
Şekil hafızalı alaşımlardan yapılmış aktüatörler, robotik sistemlerde hareket sağlamak için kullanılabilir.
Şekil Hafızalı Malzemelerin Üretimi Nasıl Yapılmaktadır?
Şekil hafızalı malzemelerin üretimi, kullanılan alaşımlara ve istenen şekillere göre değişiklik gösterebilir.
Ancak genel olarak şu aşamalardan oluşur 5
Alaşım hazırlama:
Şekil hafızalı alaşımlar, nikel-titanyum, bakır esaslı veya demir esaslı gibi farklı metal elementlerin eritilerek karıştırılmasıyla elde edilir. Alaşımın bileşimi, şekil hafızası etkisinin özelliklerini belirler.
Şekillendirme:
Alaşım, döküm, haddeleme, çekme, ekstrüzyon, dövme veya 3D baskı gibi yöntemlerle istenilen şekle getirilir. Şekillendirme işlemi, alaşımdaki kristal yapıyı ve faz dönüşümünü etkiler.
Isıl işlem:
Alaşım, belirli bir sıcaklıkta ve sürede ısıtılarak veya soğutularak faz dönüşümü sağlanır. Isıl işlem, alaşımdaki östenit ve martenzit fazlarının oranını ve dağılımını ayarlar. Isıl işlem, alaşıma kalıcı bir şekil verir.
Mekanik işlem:
Alaşım, germe, bükme, burma, ezme veya kesme gibi yöntemlerle deforme edilir. Mekanik işlem, alaşımdaki martenzit fazının şeklini ve oryantasyonunu değiştirir. Mekanik işlem, alaşıma geçici bir şekil verir.
Gelecekte Şekil Hafızalı Malzemelerin Önemi
Şekil hafızalı malzemeler, günümüzde pek çok alanda kullanılmakla birlikte, gelecekte daha da yaygınlaşacak ve yeni uygulama alanları ortaya çıkacaktır.
Şekil hafızalı malzemeler, akıllı şehirler, akıllı evler, akıllı giysiler, akıllı araçlar, akıllı sağlık ve akıllı enerji gibi konseptlerde önemli bir rol oynayacaktır.
Şekil hafızalı malzemeler, sürdürülebilir, yenilikçi ve verimli bir yaşam tarzı için gerekli olan malzeme teknolojisinin bir parçasıdır.
1-5.Eloktroport
2.Dergipark
3.Dergipark
4. Plastik Ambalaj