Rulmanlar makine kullanımı gerektiren tüm sektörler için oldukça önemlidir. O yüzden yeni bir projede, doğru rulman seçimi genel proje başarısı için kritik öneme sahiptir. Fakat, doğru faktörlere odaklanılırsa, doğru rulmanı seçmek çok daha kolay olur.
Bilindiği gibi , performans sorunları ve öngörülemeyen olaylar ortaya çıkabilir. Bu nedenle rulman seçiminin yeniden değerlendirilmesi de gerekebilir.
Bu nedenle kullanım amacına bağlı olarak çözümler yeni bir yatağın kullanımına veya uygulama sisteminin tamamen yeniden tasarlanmasına kadar değişiklik gösterir..
Rulman Seçimi Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler Nelerdir?
Onlarca yatak tipi ve seçim yapılabilecek yüz binlerce uygulama ile doğru yatağı seçmek zor gözükebilir.
Ancak genelleme yapacak olursak:
- Doğruluk
- Hizala
- Boyut
- Yük taşıma kapasitesi,
- Çalışma hızları
- Dayanıklılık
- Yağlama
- Bakım sorunlarıgibi faktörler ele alınmalıdır.
Doğruluk
Rulman seçimi için ikinci önemli kriter doğruluk gereksinimidir.
Örneğin; bir alışveriş sepeti tekerlekleri için doğru bir rulmandan ziyade ucuz bir rulman seçilebilir. Ancak çok miktarda parça yapılacak bir CNC makinesinde rulmana ihtiyaç duyuluyorsa o zaman daha yüksek hassasiyet içeren bir çözüme ihtiyaç var demektir.
Hizalama
Esneklik ve fabrikasyon (üretim) hataları yanlış hizalamaya neden olabilir. Yanlış hizalama seviyesinin oldukça büyük olduğu durumlarda, bu hatanın tolere edilememesi sebebiyle taşıma başarısızlığı meydana gelebilir. Bunun önemli bir sorun haline geldiği durumlarda, bilyeli yataklar veya kendinden hizalamalı niteliklere sahip yatak üniteleri doğru tercih olacaktır.
Boyut
Çoğu zaman tasarım gereksinimlerine göre şaft çapı ve yatak çapı belirlenir. Örneğin: bir dişçi matkabı için patlamış mısır büyüklüğünde bir yatağa ihtiyaç duyulurken, bir rüzgar türbininde birkaç santimetrelik hatta metrelik yatağa gereksinim vardır. Bundan ötürü bir yatağın tipi ve ebatları istenen ya da belirlenmiş özelliklere uygun olmalıdır.
Yük taşıma kapasitesi
Rulman seçimi için bir diğer önemli kriter de dayanması gereken yük miktarıdır., Yük miktarının önemli olduğu uygulamalar için hangi tip yatakların kullanılması gerektiği önemli bir etkendir. Ayrıca, bir rulmanın taşıyacağı çeşitli yükler onun devam eden performansını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu yüzden rulman seçimi yapılırken bu kriter dikkatlice değerlendirilmelidir.
Bazı rulmanlar, dönme eksenine dik etki eden radyal yükleri taşır..
Bazı rulmanlar, dönme eksenine paralel hareket eden bir eksenel yükü taşır..
Bir yatak üzerindeki yük bu eksenlerden dengelenmişse, bir moment yükü oluşturur. Hareket eden yüklerin nitelikleri, yönü ve derecesi çok faklı olabilir.
Genelleme yapacak olursak; rulman ölçü tablolarında belirtilen temel yük değerleri yük kapasitesini gösterir. Halbuki doğru yatak tipine karar vermek için, yük tipine de özen gösterilmelidir.Örneğin, hemen hemen aynı boyutlardaki bilyalı ve makaralı rulmanlar tercih edilecekse, makaralı rulmanlar hem daha büyük yük kapasitelerini taşıyabilirler hem de titreşim ve şok yükleri tolere edebilme kabiliyetine sahiptirler. Bu özellikleri bakımından makaralı rulmanlar da dikkate alınmalıdır.
Çalışma Hızları
Rulmanlar için ampirik testlerden elde edilen hız sınırlarını belirlenmiştir. Hız sınırları; rulman boyutu, tipi, yük taşıma kapasitesi, sıcaklık ve yağlamaya bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Esas rulmanın hız performansını etkileyen anahtar faktör, uygulanan yağlama türü ve miktarıdır.
Genel olarak; yüksek hız gerektiren uygulamalar için sabit bilyalı rulmanlar ve makaralı rulmanlar en iyi tercih olacaktır..Dayanıklılık
Yük altında bir yatağın temas yüzeyleri boyunca sıcaklığın ve sertliğin etkisiyle deformasyonlar oluşabilir. Sıcaklık ve sertlik toleransı dayanıkjlılık üzerinde göz ardı edilemeyecek bir etkiye sahiptir. Örneğin; Alaska’ daki petrol platformu ile Arabistan Çölleri’ndeki bir yatağın tolere edebileceği çalışma sıcaklığı aralıkları farklı olacaktır. Bu da rulman seçimi için önemli bir sorundur.
Yağlama
Rulman tipinin performansını uzatmak ve desteklemek için yağlama önemlidir.
Örneğin; bir yiyecek ve içecek tesisinde rulman kullanılacaksa, bir vardiya sonunda bir yıkama döngüsünden çok fazla kirlenme meydana gelir. Bakterilerin temizlenmesi ve hijyen sağlamak amaçlı değişik kostik deterjanların kullanımı, yatağın içine kolayca girip contaya zarar verebilir, yağlayıcıya zarar verebilir ya da yatağı paslandırır.
Çok fazla yağlama, çok az yağlama, kirlenme ve birleşik yağlama maddelerinin tümü rulman performansı üzerinde etken olabilir. Aynı zamanda, bir rulmanın yağlama işlemleri arasında uygun bir şekilde performans gösterebileceği zamanı “gres servis ömrü” olarak düşünmek de gereklidir.Bakım sorunları
Bazen denetimler ve bakım için rulmanların düzenli aralıklarla sökülmesi ve yeniden takılması gerekir. Bu gibi durumlar için en uygun rulmanlar ayrılabilir halkalara sahip olanlardır.
Kaynaklar :
Bearingtips.com
Azom.com
Skf.com
