LIKIDUS sıcaklığı mukavemet değerini belirlediğinden döküm parçadaki çekmeyi arttırır. Bu nedenle döküm parçadaki çekme mukavemeti açısından önemlidir.
LIKIDUS sıcaklığını etkileyen faktörler aşağıdaki gibidir;
-
1)Kimyasal analiz ve karbon eşdeğeri LIKIDUS sıcaklığını etkiler.
2)Ocakta metal içerisindeki sıcaklığın artışı, ocakta sıvı metalin uzun beklemesi oksijen miktarının kaybını arttırır, bununla birlikte LIKIDUS sıcaklığı da artar.
3)Ocağa şarjda atılan paslı çelik hurda miktarı artarsa LIKIDUS sıcaklığı da artar % perlit artar
4)Ocağa atılan hurda pul hurda ise yani yüzey alanı geniş ise LIKIDUS sıcaklığı artar
Not:
Çelik hurda kullanımı imal edilecek parça et kalınlığına göre önem arz eder. Parça inceyse FERRİTİK olması hasebiyle SFERO piki miktarı fazla olacaktır. Çelik hurda miktarı % 10 mertebesini geçmemelidir. Ancak kalın kesitli parçalarda durum farklıdır. Normal pik kullanımıyla birlikte hurda miktarı da artacak ve yapı PERLİTİK e dönecektir. Sadece “dkp sac hurda” kullanılarak üretilen 25 mm et kalınlığındaki parçalarda mekanik değerler istenildiği şekilde yakalanmaktadır.
LİKUDUS sıcaklığı mukavemet değerini belirler. 100 derecelik artış 1,7 hacimsel daralmaya neden olur. Buda parçadaki çekmeyi arttıracağından beslemeye dikkat edilmelidir.
LİKİDUS ile SOLUDUS sıcaklıklarının arası açılırsa çekme mukavemeti artacaktır.
Sonuç olarak SFERO yani Küresel Grafitli Dökme Demir ’de;
*kimyasal analiz,
*sıvı metal sıcaklığı,
*kullanılan şarj malzemeleri özellikleri,
direkt katılaşmanın oluşumunu ve mikro yapıyı etkileyen faktörlerdir.
Ancak mikro yapıyı etkileyen en önemli faktörlerden biri olan silisyum sayesinde faz sınırları
SiO2 + 2C = Si + 2CO kimyasal reaksiyonuyla belirlenecektir.
Eriyik grafitin kristalleşmesi için heterojen çekirdeklere sahip olmalıdır. Bu çekirdekler kural olarak SiO2’dir
Yukarıdaki reaksiyonla 50 derece üzerinde eriyikte ki silisyum oksijen alımına yol açar
Eriyiğin uzun süre belli sıcaklıkta tutulması, LİKUDUS sıcaklığını arttırarak oksijen kaybına ve dolayısıyla grafitin şeklinin bozulmasına neden olur.
Oksijen kaybı aşılama ile giderilmez.
Mangan ile aşılama heterojen GRAFİT ÇEKİRDEKLEŞMESİ ne engel olur.
Eriyiğin aşılamaya cevap vermesi için yeterli oksijen miktarına sahip olması gerekir.
Ca, Ba, Sr, Al gibi aktif aşılayıcılar STABİL oksitler meydana getirirler ve SiO2 bu oksitler üzerinden kristalleşir.
SFERO yani Küresel Grafitli Dökme Demir’in üretiminde küreselleştirme işlemi oksijen miktarı 74 ppm den 10 ppm değerine düşer. Aynı zamanda kükürt miktarı da azalır. Bunu takip eden aşılama işlemi ile eriyik çok sayıda aktif aşılayıcıların oluşturduğu heterojen oksit çekirdeklerine zenginleşecektir.
S azalması veya Magnezyum’ dan dolayı grafitin lamel büyümesi durur . DİSKOLASYON lar grafit kristalinin büyümekte olan taban düzlemini kendi üzerinde katlamaya zorlar.
Dolayısıyla grafitin küre şeklinde büyümesi yukarıdaki resimdeki gibi olmaktadır.
Yukarıdaki resimde A:Gaz B:Grafit tek kristali C:Eriyik D:Östenit
