Isıl İşlem Çeşitleri olarak sayabileceğimiz;
- Gerilim Giderme
- Normalizasyon
- Tavlama
gibi bazı uygulamalar ve kullanım amaçları aşağıda yer almaktadır.
Gerilim Giderme-Stres Giderme (Stress Relieving) Nedir?:
Gerilim giderme ya da stres giderme (stress relieving) “Isıl İşlem Çeşitleri” nden biridir ve demir &demir dışı metallere uygulanır.
Buradaki amaç; talaşlı işlem, soğuk şekillendirme ve kaynak gibi, ön imalat sırasında meydana gelen iç kalıcı gerilimleri gidermektir.
Eğer bu işlemler yapılmazsa, daha sonraki işlemler kabul edilemeyecek çarpılmalara neden olabilir ya da gerilim, korozyon çatlamaları söz konusu olur.
Gerilim giderme, malzemenin kimyasında ya da mekanik özelliklerinde çok belirgin bir değişiklik amacıyla yapılmaz. Bu nedenle nispeten düşük sıcaklıklar söz konusudur.
Demir dışı metaller alaşım tipi ve durumuna bağlı olarak geniş bir sıcaklık aralığında gerilim giderme işlemine tabidir.
Gerilim giderme sıcaklığı yaşlandırma işlemi görmüş alaşımlarda; yaşlandırma sıcaklığı altındaki sıcaklıklarla sınırlıdır.
Normalizasyon Nedir?:
Normalizasyon işlemi;uygun bir çeliğin, 830-950 C° ‘de ısıtılıp, sonra havada soğutulması işlemidir.
Uygun sıcaklıklar;
*sertleştirme çelikleri için sertleştirme sıcaklığı ya da üzeri,
*sementasyon çelikleri için ise sementasyon sıcaklığı ya da üzeridir.
Genel olarak ısıtma açık ortamda yapılır.
Bundan ötürü tufal ve dekarbürüzasyon tabakalarını kaldırmak amacıyla, talaşlı işlem ya da yüzey tamamlama işlemi yapılmalıdır.
Havada sertleşen çelikler için bir başka deyişle kritik sıcaklık altı tavlama da denilen menevişleme yapılır.
Menevişleme (Temperleme), bir çeşit gevrekliği giderme işlemidir.
Bunun için ısıl işlem sonucu sertleştirilmiş çeliğin gevrekliği; su verme sonunda soğumadan ileri gelen gerginlikleri gidermek ve çeliğin sahip olduğu martensitik özlülüğünü ve direncini arttırmak için genellikle 150-450 ºC arasında ısıtılarak ve uygun bir hızla soğutularak giderilir. Çatlamaları minimuma düşürmek amacıyla meneviş işleminin su verme işleminden hemen sonra yapılması önemlidir.
Normalizasyon işleminin amacı nedir?
- Ön işlem etkilerinden kaynaklanan ve homojen olmayan yapıyı talaşlı ya da talaşsız işlenebilirlik için iyileştirmek
- Bazı ürünlerde gereken mekanik özelliklerin karşılanması
- Şekillendirme sonrası çeliğin yapısını düzeltmek
- Sertleşme işlemine iyi bir tepki vermesini sağlamak
amaçlarıyla yapılmaktadır.
Normalize yapılamayan çelikler
- Havada soğutma sırasında belirgin olarak sertleşebilen çelikler (örneğin;birçok takım çelikleri)
- Yapısal olarak yarar sağlamayan ya da uygun olmayan yapı ve mekanik özelliklerle sonuçlanan çeliklerdir.
(örneğin;paslanmaz çelikler)
Tavlama (Annealing) Nedir?
Tavlama işleminin amacı nedir?
- Malzemenin sertliğini düşürerek, daha sonraki işlemlerin gelişimini kolaylaştırmaktır.
(Birçok takım çeliği ve paslanmaz çelik gibi bant şeklindeki çeliklerin çoğu tavlanır.)
- Döküm, dövme, haddeleme sonrası malzemenin yapısını kontrollü yumuşatmak,
- Kalıcı gerilimleri en aza indirmek,
- İşlenebilirliği daha iyi hale getirmek
- Tokluğu arttırmaktır.
