Gerilim giderme, metallerde ve alaşımlarda soğuk işleme, kaynak, döküm, hızlı soğutma veya diğer işlemler sırasında oluşan içsel gerilmeleri azaltmak veya ortadan kaldırmak için uygulanan bir ısıl işlem yöntemidir.
İçsel gerilmeler, malzemenin çatlamasına, şekil bozulmasına, mikro yapısal değişikliklere veya öngörülen servis ömründe azalmaya neden olabilir.
Gerilim Giderme İşleminin Amaçları:
- İçsel Gerilmeleri Azaltma: İçsel gerilmeleri minimuma indirerek malzemenin stabilitesini ve dayanıklılığını artırır.
- Ömrü Uzatma: İçsel gerilmelerin neden olduğu potansiyel hasarları engelleyerek malzemenin servis ömrünü uzatır.
- Mikro Yapıyı İyileştirme: Homojenleştirme ve faz dönüşümlerini teşvik ederek malzemenin genel mikro yapısını iyileştirir.
Gerilim Giderme Prosesi:
- Isıtma: Malzeme, genellikle malzemenin dönüşüm sıcaklığının altında olacak şekilde belirli bir sıcaklığa ısıtılır. Bu sıcaklık, malzemenin türüne ve içsel gerilmenin derecesine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
- Tutma: Malzeme, bu sıcaklıkta belirli bir süre boyunca tutulur. Bu süre zarfında, atomların yeniden düzenlenmesi ve içsel gerilmelerin azalması sağlanır.
- Soğutma: Malzeme yavaşça oda sıcaklığına soğutulur, böylece yeni gerilmelerin oluşmasını engeller.
Bu işlem, malzemede istenmeyen deformasyonları, çatlakları ve hatalı yapıları önlemek için kritiktir. Özellikle kaynak, derin çekme ve diğer soğuk işlem yöntemleriyle işlenen metallerde önemlidir. Doğru gerilim giderme işlemi, malzemenin servis ömrünü uzatabilir ve genel performansını optimize edebilir.
Gerilim Gidermenin Uygulanması
Bu işlem, metal parçaların belirli bir sıcaklıkta ısıtılması ve yavaş yavaş soğutulması işlemidir. Genellikle üç aşamada gerçekleştirilir:
- Isıtma: Metal parçalar, belirli bir sıcaklığa kadar ısıtılır. Bu sıcaklık, parçaların içindeki gerilimleri azaltmak için gereken sıcaklığa bağlı olarak değişebilir.
- Bekletme: Parçalar, belirli bir süre boyunca bu sıcaklıkta bekletilir. Bu süre, parçaların boyutuna ve özelliklerine bağlı olarak değişebilir.
- Soğutma: Parçalar, yavaş yavaş soğutulur. Soğutma hızı, parçaların özelliklerini değiştirmek için gereken hıza bağlı olarak değişebilir.
Gerilim Gidermenin Avantajları
İşlem, metal parçaların içindeki gerilimleri azaltarak performanslarını artırır. Bu nedenle, birçok sektörde uygulanmaktadır. İşlemin bazı avantajları şunlardır:
- Dayanıklılığı artırır: Metal parçaların dayanıklılığını artırır. Bu, parçaların aşınma direncini artırır ve ömrünü uzatır.
- Çatlama riskini azaltır: Metal parçaların içindeki gerilimleri azaltarak çatlama riskini azaltır.
- İşlenebilirliği artırır: Metal parçaların işlenebilirliğini artırır. Bu, parçaların işlenmesini kolaylaştırır ve işleme sırasında çatlama riskini azaltır.
Gerilim Giderme İşleminin Uygulandığı Sektörler
Bu işlem, metal parçaların içindeki gerilimleri azalttığı için, birçok sektörde kullanılmaktadır. Aşağıda, bazı sektörler listelenmiştir:
- Otomotiv sektörü: Otomotiv sektörü, motor parçaları, şanzıman parçaları ve süspansiyon sistemleri gibi birçok parçada uygulamaktadır.
- Makine imalatı: Makine imalatı sektörü, dişliler, rulmanlar, mil ve diğer parçalarda uygulamaktadır.
- Savunma sanayi: Savunma sanayi, yüksek dayanıklılık ve mukavemet gerektiren parçaların üretiminde uygulamaktadır.
İşlem, metal parçaların içindeki gerilimleri azaltarak performanslarını artırır. Bu nedenle, birçok sektörde uygulanmaktadır.
Isıl İşlem Nedir?
Sertleştirme-Alaşımsız Karbonlu Çeliklerin Sertleştirilmesi
Tavlama : Isıl İşlem Yöntemleri
Normalizasyon: Isıl İşlem Yöntemleri
Yaşlandırma: Isıl İşlem Yöntemleri
Isıl İşlem Aşamaları Nelerdir?
Sıralı Küreler
Isıl İşlem Çeşitleri Nelerdir?
Isıl İşlem Aşamaları Nelerdir?
Isıl İşlem Teknikleri Dünyada Nasıl Uygulanmaktadır?
Kaynakta Isıl İşlemi Zorunlu Kılan Haller