Efektif Yolluk Yüksekliği (Effective Sprue Height – ESH) dökümde, metalin yolluk içinden kalıba dökülürken kazandığı hızı belirtmek için kullanılan bir terimdir. Yolluk, erimiş metalin döküm sisteminden parçanın kalıbına aktarıldığı kanal sistemine verilen isimdir.
Efektif Yolluk Yüksekliği:
- Hız Kontrolü: ESH, metalin yolluk boyunca kazandığı hızı kontrol etmekte önemlidir. Metalin hızı, dökümde oluşabilecek kusurları ve kalıbın doldurulma kalitesini doğrudan etkiler.
- Basınç Düzenlemesi: ESH, döküm sistemine uygulanan basıncı ayarlar. Bu, özellikle yerçekimi dökümünde metalin kalıba girişi sırasında oluşabilecek hava kabarcıklarını ve gaz kusurlarını engellemeye yardımcı olur.
- Soğuma Hızı: ESH, metalin kalıba dökülme hızını ve bu sırada ne kadar soğuduğunu etkiler.
EFEKTİF YOLLUK YÜKSEKLİĞİ – EFFECTİVE SPRUE HEIGHT (ESH) HESABI
Yukarıdaki formülde:
H=Yolluk ağzının döküm pozisyonundan döküm ağzındaki ergimiş metal banyosuna olan uzaklıktır.
C=Döküm parça yüksekliği(cm)
p=Her iki derece mala yüzeyinden döküm parçanın üst kısmına kadar olan yükseklik(cm)
- Ergimiş metal, mala yüzeyi seviyesine yükselene kadar akış hızı sabittir. Üst derece doluncaya kadar hız gittikçe azalır.
- Bütün parça alt derecedeyse akış hızı devamlı sabit kalır.
- Bütün parça üst derecedeyse bütün döküm boyunca akış hızı azalarak gider.
Yolluk yüksekliğinin doğru bir şekilde hazırlanmaması ve belirlenmemesi, döküm sürecinin verimliliğini ve sonuçta elde edilen parçanın kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Yolluk yüksekliğinin yanlış belirlenmesi veya hazırlanması sonucunda ortaya çıkabilecek olumsuz durumlar şunlardır:
- Yetersiz Dolum: Eğer yolluk yüksekliği yetersizse, metalin kalıba yeterli hızla akmasını engelleyebilir. Bu, kalıbın tamamen doldurulmamasına veya doldurulma süresinin gereğinden uzun sürmesine neden olabilir.
- Hava Kabarcıkları ve Gaz Kusurları: Yolluk tasarımı yetersiz olduğunda, eriyik metalin içerisine hava kabarcıklarının karışması daha olasıdır. Bu, döküm parçasında gaz kusurlarına neden olabilir.
- Türbülans: Yolluk yüksekliği doğru belirlenmezse, metalin kalıba girişi sırasında aşırı türbülans oluşabilir. Bu türbülans, eriyik metalin oksidasyonuna veya yüzey kusurlarının oluşmasına neden olabilir.
- Soğuma Sorunları: Yolluk yüksekliği, metalin kalıp içinde soğuma hızını da etkiler. Yanlış bir yolluk yüksekliği, metalin kalıp içerisinde düzensiz bir şekilde soğumasına neden olabilir. Bu, döküm parçasında mikroyapısal kusurların veya iç çekintilerin oluşmasına neden olabilir.
- Yüzey Kusurları: Yanlış yolluk tasarımı, döküm parçasının yüzeyinde kusurların (çizikler, oksidasyon, hava kabarcıkları vb.) oluşmasına neden olabilir.
- Malzeme İsrafı: Yanlış yolluk tasarımı, gereksiz malzeme kullanımına veya döküm sırasında malzemenin israfına neden olabilir.
Bu nedenle yolluk yüksekliği ve tasarımı, döküm sürecinin başarısında kritik bir faktördür. Doğru yolluk tasarımı, döküm parçasının kalitesini optimize eder ve döküm sürecinin verimliliğini artırır.
