Yolluk, döküm teknolojisinde, ergimiş metalin kalıba dökülmesi için kullanılan kanaldır. Yolluğun amacı, ergimiş metalin kalıp içerisindeki boşluğa düzgün ve kontrollü bir şekilde aktarılmasını sağlamaktır. Dik yolluk, metali kalıba dikey bir yönde aktaran yolluktur. İdeal bir dik yolluk tasarımı için dikkate alınması gereken bazı faktörler:
- Çap: Yolluk Çapı: Yolluğun çapı, dökülen metalin miktarına, döküm hızına ve istenen doldurma süresine göre ayarlanmalıdır. Çapın doğru belirlenmesi, istenmeyen türbülansların ve hava kabarcıklarının oluşumunu minimize eder.
- Konum: Yolluğun, kalıp içerisindeki boşluğa en iyi şekilde metal dağıtımını sağlayacak bir konumda olması gerekmektedir.Dik yolluğun konumu, kalıp içerisinde en az türbülansla ve en homojen şekilde metal dağıtımını sağlayacak şekilde belirlenmelidir.
- Gaz Çıkışı: Yolluk, gazların kolayca atılmasına izin verecek şekilde tasarlanmalıdır. Bu, dökümün içinde gaz ceplerinin oluşmasını önler.Dik yolluğun tasarımı, hava ve gazların kalıptan kolayca atılmasına izin verecek şekilde olmalıdır. Bu, dökümde gaz ceplerinin oluşumunu engeller.
- Soğuma: Yolluk tasarımı, metali eşit bir hızda soğutacak şekilde optimize edilmelidir. Bu, dökümün içinde soğuma çizgileri veya çatlakların oluşmasını engeller.Soğuma Oranı: Yolluğun geometrisi ve malzemesi, metali eşit bir hızda soğutacak şekilde seçilmelidir. Bu, dökümün içinde eşitsiz soğuma ve buna bağlı çatlakların veya deformasyonların oluşumunu engeller.
- Yüzey Pürüzlülüğü: Yolluğun iç yüzeyi mümkün olduğunca pürüzsüz olmalıdır. Bu, metalin akışını iyileştirir ve türbülansı azaltır.
- Besleme Kapasitesi: Dik yolluğun, döküm sırasında oluşabilecek küçülme boşluklarını dolduracak kadar metal içermesi gerekir.
- Kırpma ve İşleme Kolaylığı: Yolluk, döküm parçasından kolaylıkla ayrılmalı ve kırpma işlemleri için uygun olmalıdır.
- Simülasyon ve Test: Modern dökümhanelerde, yolluk tasarımının etkinliğini değerlendirmek için bilgisayar simülasyonları kullanılır. Bu simülasyonlar, metalin akışını, soğumasını ve potansiyel kusurları önceden tahmin edebilir.
Dik yolluklar, genellikle yerçekiminin etkisiyle metalin kalıba dökülmesini sağlayan yolluk türüdür. Dik yolluk tasarımı, döküm kalitesini doğrudan etkilediği için oldukça önemlidir. Dik yolluk tasarımı, belirli bir dökümün özelliklerine, kullanılan metalin özelliklerine ve döküm prosesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, her döküm için en uygun yolluk tasarımını belirlemek için uzman danışmanlık ve analiz gerekebilir.
Dik Yolluk Tasarımında Önemli Detaylar:
Dik yolluk genel olarak 2~7° ‘li adeta az bir konik şeklindeki eğiklikle aşağıya doğru daralarak iner. Dik yolluk tasarımı yapılırken; teorik olarak parabolik bir konik şeklinde eğikliğe sahip olması, ideal olan yani istenendir. Büyük ölçüdeki döküm parçalarının dik yollukları uzundur. Bu nedenle tekdüzen dairesel kesit kullanılır.
Sonuç olarak, yolluk tasarımı, döküm sürecinin kalitesini, maliyetini ve verimliliğini doğrudan etkileyen kritik bir unsurdur. Uzmanlar, belirli bir döküm için en uygun yolluk tasarımını belirlemek için çeşitli simülasyon ve analiz yöntemlerini kullanabilirler.
