Döküm sırasında kalıpta meydana gelen gazların ve havanın dışarı çıkmasını sağlamak için tasarlanan çıkışlar, dökümün kalitesini artırmak amacıyla kullanılır. Bu tip çıkışlar, genellikle “hava çıkışları” veya “gaz çıkışları” olarak adlandırılır. İşte bu tür çıkışların dizaynı sırasında göz önünde bulundurulması gereken bazı önemli faktörler:
- Konum: Hava çıkışları, ergimiş metalin kalıba girdiği bölgeden en son doldurulacak yere yerleştirilmelidir. Bu, havanın ve gazların döküm sırasında kolayca dışarı atılmasını sağlar.
- Boyut: Çıkışların çapı, döküm parçasının büyüklüğüne ve karmaşıklığına bağlı olarak belirlenmelidir. Çok büyük çıkışlar gereksiz malzeme israfına yol açabilirken, çok küçük çıkışlar yeterince hava ve gazın çıkmasını engelleyebilir.
- Şekil: Hava çıkışlarının genellikle ince ve uzun olmaları önerilir, bu sayede döküm sırasında metalin bu çıkışlara girmesi engellenir. Yüzey alanının yüksek olması gazların daha etkili bir şekilde dışarı atılmasını sağlar.
- Malzeme ve Yüzey Özellikleri: Gaz çıkışlarının malzemesi ve yüzey özellikleri, gazların etkili bir şekilde çıkmasını ve ergimiş metalin bu çıkışlara girmemesini sağlamak için önemlidir.
- Miktar: Döküm parçasının karmaşıklığına ve boyutuna bağlı olarak birden fazla hava çıkışı kullanılabilir. Birden fazla çıkışın eşit aralıklarla yerleştirilmesi genellikle daha etkili bir gaz tahliyesi sağlar.
- Manten İlişkisi: Eğer manteni olan bir kalıp kullanılıyorsa, manteni hava çıkışlarıyla doğru bir şekilde hizalamanız gerekebilir.
Çıkışların Dizaynı (Tasarımı) Yaparken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Çıkışların dizaynı (tasarımı)nı yaparken aşağıdaki noktalara dikkat etmekte fayda vardır.
Çıkış Kesit Alanı:
Çıkışların kesit alanları çok küçük ise çıkış kök kısımlarında boşluklar meydana gelir. Eğer çıkışın kesit alanı çok büyük ise cüruf ve pisliklerin döküm parça içerisine girmesine sebep olur ve çıkışlar döküm parçadan güçlükle ayrılabilir.
Çıkış kesit alanı döküm parçanın kalınlığına uygun olmalıdır. Çıkışların kesit şekilleri; dairesel, altıgen, eşkenar, oval, u tipi, plaka tip, dikdörtgen, w tipi şeklinde olabilir. Döküm parçasının ölçüsüne, kalınlığına, kalıplama durumuna, yatay yolluk sayısına bağlı olarak bunlardan biri seçilir.
Ergimiş metalin çıkışlar ile dağılması, dik yolluk, yatay yolluk ve çıkış arasında kesitlerin uygun dağılımı ile düzgün bir akış sağlamalıdır. Çıkış tasarımı düzgün bir akış elde etmek için oldukça önemlidir.
Çıkış kesit alanı yolluktan küçükse:
Çıkışların toplam kesit alanları, yatay yolluktan daha küçük olduğu zaman ergimiş metal, yatay yolluğu çabuk ve muntazam doldurur ve böylelikle her bir yatay yolluktan, kalıp içerisine sağlıklı bir akış temin edilmiş olur.
Çıkış kesit alanı yolluktan büyükse:
Çıkışların toplam kesit alanı yatay yolluktan daha büyük olursa, ergimiş metal dik yolluk ya da yatay yolluğu zorlukla doldurur. Bu yüzden dik yolluk ve yatay yolluklarda pisliklerin temizlenmesi zorlukla yapılabilir. Çıkışlarda ergimiş metal akışı muntazam olmayacaktır.
Çıkış alt kısımlara yerleştirilirse:
Çıkışlar alt kısımlara yerleştirildiği zaman ve toplam kesit alanları yolluktan daha geniş olduğunda, akış muntazam ve çabuk olur. Akıştaki sürtünmeden dolayı arka basınç etkisini gösterir.
Çıkış üst kısımlara yerleştirilirse:
Çıkışlar üst kısımlarda bulunduğu zaman, yolluk toplam kesit alanı yatay yolluktan büyük olduğunda, memelerdeki akış muntazam olmaz.
Çıkış tasarımı yaparken dikkat edilecek noktalardan biri de, çıkış toplam kesit alanlarının bilinmesidir. Çünkü toplam kesit alanı, hesaplanan göre dökümün ne zaman biteceğinin bilinmesine yarar.