Chunky (Bodur) Grafit, Sfero yani Küresel Grafitli Demir Dökümde küreselleşmeye etki eden faktörler ve ayırt edici kriterlerden biridir.
“Chunky graphite” ya da “Bodur grafit”, genellikle yüksek silisyum içerikli ve diğer bazı alaşım elementleri içeren büyük döküm parçalarında oluşan grafitin anormal bir formudur.
Bu grafit tipi, genellikle yassı, iri ve izole parçacıklar halinde bulunur ve grafitin genellikle düzensiz ve dağınık bir yapıya sahip olduğunu gösterir.
Bodur Grafitin Oluşumu:
Bodur grafit oluşumunun nedenleri genellikle şunlardır:
- Yüksek Silisyum İçeriği: Silisyum içeriği %2.5 veya daha yüksek olan dökümlerde bodur grafit oluşumu gözlemlenebilir.
- Alaşım Elementleri: Bazı alaşım elementleri (antimon, titanyum, fosfor, vb.) bodur grafit formasyonunu teşvik eder
- Özellikle yüksek saflık istenen durumlarda aşırı nadir toprak ilavesi
- Düşük Kükürt- Nadir toprak metalleri oranı
- Yetersiz aşılama neticesi
- Patlatılmış grafitle benzer sonuçlar edebilir.
- Döküm Sıcaklığı: Aşırı yüksek döküm sıcaklıkları, grafitin bu özgün yapısının oluşmasına yol açabilir.
Bodur Grafitin Etkileri:
Mekanik Özellikler: Bodur grafit, döküm parçasının mekanik özelliklerini, özellikle tokluğunu ve mukavemetini olumsuz etkiler.
Isıl İletkenlik: Bodur grafit içeren dökümlerin ısıl iletkenliği düşebilir.
Bodur Grafitin Önlenmesi:
- Silisyum İçeriğini Kontrol Edin: Dökümde kullanılan malzemenin silisyum içeriği kontrol edilmeli ve mümkünse %2.5’in altında tutulmalıdır.
- Alaşım Elementlerini Dengeleyin: Alaşımlama elementleri (antimon, titanyum, fosfor vb.) dikkatlice kontrol edilmeli ve gerektiğinde düzenlemeler yapılmalıdır.
- Optimal Döküm Sıcaklığı: Döküm sıcaklığı, bodur grafit oluşumunu engellemek için optimize edilmelidir.
- Isıl İşlem Uygulayın: Bazı ısıl işlem prosedürleri, bodur grafit oluşumunu engelleyebilir ya da azaltabilir.
Bodur grafit oluşumu, döküm parçasının kalitesini ve performansını ciddi şekilde etkileyebilir, bu nedenle bu oluşumun önlenmesi için gerekli önlemlerin alınması son derece önemlidir. Bu, döküm parçasının genel kalitesini ve performansını artırabilir.
Özetle:
Yetersiz aşılama neticesi. ( SEGREGASYON etkisi olarak adlandırılır )
Özellikle kalın kesitli parçalarda;
TRETMAN sırasında kullanılan magnezyum FeSiMg grafitlerin küreselleşmesini sağlarken sıvı metale verilen aşılar küreselleşen grafitlerin Silisyum vasıtasıyla sayısını arttırırken toprak alkali içindeki ( Ca, ve, Ba v.b.) içindeki oksijen sayesinde büyümeleri sağlanır.
Sonuç olarak kullanılacak aşı silisi miktarı ve ocaktaki sıvı metal içindeki silisyum ile oksijen miktarı belirleyici olacaktır. S, Ca ve Ba miktarı % 0,6 ile 1,5 arasında olmalıdır.
Özellikle yüksek saflık istenen durumlarda, aşırı nadir toprak metali ilavesi:
Düşük Kükürt – Nadir toprak metalleri oranı
Patlamış grafite benzer sonuçlar da verir. Buna göre de tedbirler uygulanır.
