Çelik döküm hataları aşağıdaki sebeplerden meydana gelmektedir:
- Genel olarak ergimiş metalin içinde hapsolan gaz boşlukları
- Metalin soğuyan yüzeyi deforme etmesi gibi nedenlerle oluşan yüzey boşlukları
- Hava boşlukları-Blow holes
- Büzülme-Shrinkage
- Gözeneklilik (Porozite)-Porosity
- Soğuk birleşme (Yürümeme )- Misrun
- Sıcak yırtılma- Hot tears
- Mental penetrasyon-Mental penetration
- Soğuk Kapama-Cold shuts
- Kesik ve erezyon-Cut and washes
- Kalıntılar (İnklüzyonlar)
- Kaynaşma-Füzyon
- Azalma-Drops
- Metal sıçrama-Shot metal
- Alt ve üst kalıp arasındaki kaçıklık- Shift
- Kırılma-Crushes
- Sıçan kuyruğu eğriliği- Rat-tails and buckles
- Şişme- Swells
- Leke (Benek) Hard points
- Sızma Run out,fins and fash
- Süngerleşme-Spongings
- Çarpılma-Warpage
Çelik Dökümde Gaz Boşlukları Nasıl Oluşur?:
Çelik döküm hataları içinde en sık rastlanılan gaz boşluklarıdır. Gaz boşlukları soğuma sırasında açığa çıkan gazların, ergimiş metal içerisinde hapis olmalarından meydana gelir. Hidrojen, azot, karbon monoksit, su buharı, kalıp ve maçadan gelen gazlar, bu boşluğu oluşturmada etken gazlardır.
Çelik Dökümde Gaz Boşluklarının Nedenleri Nelerdir?:
- Kalıp kumundaki nemin fazla olması
- Kalıptaki ve maçadaki havanın yeterince iyi alınamaması ,
- Sıvı metal sıcaklığının yüksek ya da düşük olması ,
- Kalıbı fazla sıkıştırmak,
- Sıcak maçanın kalıba yerleştirilmesi ,
- Kalıbı sıcak kapatmak,
- Kalıp yüzeyine derece traverslerinin, firkete ve kancaların çok yakın olması,
- Soğutucu, çivi ve maça desteklerinin paslı,nemli ve yağlı olması,
- Gidicinin yeterli çap ve yükseklikte olmaması,
- Uygun olmayan sıvı metal bileşimi,
- Taşıma potalarının yeteri kadar iyi kurutulmaması ve ısıtılmaması,
Çelik Dökümde Gaz Boşlukları Nasıl Önlenebilir?
- Hava ve gazın kalıp boşluğundan boşaltılması için yeterli önlemler alınmalıdır.
- Kalıp ve çekirdeklerin geçirgenlikleri arttırılmaldır.
- Uygun olmayan geçit sistemlerinden kaçınılmalıdır.
- Kuru kum kalıplarının yeterli pişirilmesi sağlanmalıdır.
- Yeşil kum kalıplamadaki nem seviyeleri kontrol edilmelidir.
- Kullanılan bağlayıcı ve katkı maddelerinin miktarı azaltılmalıdır. (Ya da indirgeyici bir atmosfer sağlayan kararmaları ve yıkamaları kullanabilirsiniz. Dökme yüksekliğini azaltmak da bir çözüm olabilir.)
- Yolluk yüksekliği arttırılarak statik basınç arıttırılabilir.
Çelik Dökümde Yüzey Boşlukları Nasıl Oluşur?:
Çelik döküm hataları içinde en çok görülenlerden biri de yüzey boşluklarıdır. Yüzey boşlukları ; kalıp malzemelerinden ortaya çıkan gazların, aynı hızla kalıp boşluğundan dışarıya atılamaması ve metalin soğuyan yüzeylerine baskı uygulayarak, yüzeyleri yarması ve deforme etmesi sonucu oluşurlar. Yüzeyin deforme olması; gaz basıncının ergimiş metal tarafından yapılan basınçtan daha yüksek olması ve genel olarak FERROSTATİK basıncın en düşük olduğu durumlarda ve çoğunlukla da dökümün üst kısımlarında görülür.
Çelik Dökümde Yüzey Boşlukları Nasıl Önlenebilir?
- Kalıp sıcaklığını artırılmalıdır
- Dökme sıcaklığı düşürülmelidir
- Yerçekimi veya düşük basınç ile kalıcı kalıplama için yolluk giriş boyutu ve yeri değiştirilebilir.
- Dökme sırasında kalıp eğilmelidir.
- Kalıp ayırma hattına dik veya neredeyse dik olan buhar püskürtme veya kum püskürtme kalıp yüzeyleri uygulanmaldır.
Çelik Dökümde Hava Boşlukları Nasıl Oluşur?
Hava boşlukları da yer yer görülebilen çelik döküm hataları olarak adlandırılabilir. Sebepleri;
- Kalıp kumunda aşırı nem bulunması
- Titreme üzerinde pas ve nem
- Çekirdekler yeterince pişmemiş.
- Organik bağlayıcıların aşırı kullanımı.
- Kalıpların yeterince havalandırılmamış olması
Çelik Dökümde Hava Boşlukları Nasıl Önlenebilir?
- Nem içeriğinin kontrolü yapılmalıdır
- Pas tutmayan suport kullanılmalıdır.
- Paslı hurda yerine temiz hurda kullanılmalıdır.
- Kalıbın daha az sertleştirilmesi gerekir.
- Kalıp ve maçalarda yeterli havalandırma sağlanmalıdır.
Çelik Dökümde Büzülme Nasıl Oluşur?
- Geçit ve yükselme sisteminin hatalı olması.
- Soğutmanın hatalı olması.
Çelik Dökümde Büzülme Nasıl Önlenebilir?
- Geçişi, yükselmeyi ve soğutmayı değiştirerek uygun yönlü katılaşma sağlanmalıdır.
Çelik Dökümde Gözeneklilik Nasıl Oluşur?
- Yüksek dökme sıcaklıkları.
- Gaz metal yükte çözüldü.
- Daha az akı kullanılır.
- Erimiş metalin gazı düzgün şekilde giderilmez.
- Dökümün yavaş katılaşması.
- Yüksek nem ve düşük geçirgenlik
Çelik Dökümde Gözeneklilik Nasıl Önlenebilir?
- Dökme sıcaklığını düzenleyin.
- Metal bileşimini kontrol edin..
- Akı oranlarını artırın.
- Doğru bir gaz tahliyesi oluşturulmalıdır.
- Geçişi ve yükselişi değiştirin.
- Nemi azaltın ve küf geçirgenliğini arttırın.
Çelik Dökümde Soğuk Birleşme (Yürümeme) Nasıl Oluşur ?
- Erimiş metaldeki az akışkanlık.
- Hatalı tasarım.
- Hatalı geçitleme.
Çelik Dökümde Soğuk Birleşme (Yürümeme ) Nasıl Önlenebilir?
- Uygun dökme sıcaklığını ayarlayın.
- Tasarımı değiştirin.
- Yolluk sistemini değiştirin.
Çelik Dökümde Sıcak Yırtılma Nasıl Oluşur ?
- Çekirdeğin katlanabilirliği eksikliği.
- Küfün çökebilirliği eksikliği.
- Hatalı tasarım.
- Sert kalıp sıkıştırma
Çelik Dökümde Sıcak Yırtılma Nasıl Önlenebilir?
- Çekirdek ve küfün katlanabilirliğini arttırır.
- Döküm tasarımını değiştirin.
Çelik Dökümde Mental Penetrasyon Nasıl Oluşur?
- Büyük tane büyüklüğü ve kullanılır.
- Yumuşak kalıp sıkıştırma.
- Kalıp kumu veya çekirdek düşük mukavemete sahiptir.
Çelik Dökümde Mental Penetrasyon Nasıl Önlenebilir?
- Daha ince tane büyüklüğüne sahip kum kullanın.
- Sert sıkıştırma sağlayın.
- Dökme sıcaklığını uygun şekilde ayarlayın.
Çelik Dökümde Soğuk Kapama Nasıl Oluşur?
- Erimiş metalde akışkanlık eksikliği.
- Hatalı tasarım
- Hatalı geçitleme.
Çelik Dökümde Soğuk Kapama Nasıl Önlenebilir?
- Uygun dökme metalini ayarlayın.
- Tasarımı değiştirin.
- Yolluk sistemini değiştirin.
Çelik Dökümde Kesik ve Erezyon Nasıl Oluşur?
- Düşük kalıp ve çekirdek mukavemeti.
- Kaplama ve göbek standında bağlayıcı eksikliği.
- Hatalı geçitleme.
Çelik Dökümde Kesik ve Erezyon Nasıl Önlenebilir?
- Kalıp ve çekirdek mukavemetini geliştirin.
- Kaplama ve çekirdek kuma daha fazla bağlayıcı ekleyin.
- Geçişi geliştirin.
Çelik Dökümde Kalıntılar Nasıl Oluşur?
- Hatalı geçitleme.
- Hatalı dökme.
- Alt kalıplama veya çekirdek kumu.
- Yumuşak kalıp sıkıştırma.
- Kalıp ve göbeğin kaba kullanımı.
Çelik Dökümde Kalıntılar Nasıl Önlenebilir?
- Yolluk sistemini değiştirin.
- Türbülansı en aza indirmek için dökmeyi geliştirin.
- İyi mukavemete ve özelliklere sahip kum kullanımı kalıntıları öneleyebilir.
- Sert, çarpma sağlayın.
Çelik Dökümde Kaynaşma Nasıl Oluşur?
- Kalıp kumu düşük refrakterlik .
- Hatalı geçitleme.
- Metalin çok yüksek akma sıcaklığı.
- Bakan kum dökülüyor.
Çelik Dökümde Kaynaşma Nasıl Önlenebilir?
- Kumun refrakterliğini geliştirin.
- Yolluk sistemini değiştirin.
- Daha düşük dökme sıcaklığı kullanın.
- Kaplama kumunun kalitesini artırın.
Çelik Dökümde Azalma-Drop Nasıl Oluşur?
- Kalıp kumu ve çekirdekte düşük yeşil mukavemet .
- Çok yumuşak sıkıştırma.
- Kum ve çekirdek projeksiyonlarının yetersiz güçlendirilmesi.
Çelik Dökümde Azalma (Drop ) Nasıl Önlenebilir?
- Kum kalıbının yeşil mukavemetini arttırın.
- Daha sert sıkıştırma sağlayın.
- Çivi ve tıkaç kullanarak kum projeksiyonuna ve başa çıkmasına yeterli takviye sağlayın.
Çelik Dökümde Metal Sıçrama Nasıl Oluşur?
- Çok düşük dökme sıcaklığı.
- Metalde aşırı kükürt yarışmaları.
- Hatalı geçitleme.
- Kalıp kumlarında yüksek nem içeriği.
Çelik Dökümde Metal Sıçrama Nasıl Önlenir?
- Uygun dökme sıcaklığını kullanın.
- Kükürt içeriğini azaltın.
- Sistemin kapısını değiştirin.
Çelik Dökümde Alt ve Üst Kalıp Arasındaki Kaçıklık Nasıl Oluşur?
- Aşınmış veya bükülmüş sıkıştırma pimleri.
- İki desen yarımının yanlış hizalanması.
- Çekirdeğin yanlış desteği.
Çelik Dökümde Alt ve Üst Kalıp Arasındaki Kaçıklık Nasıl Önlenebilir?
- Arızayı gidermek için pimleri onarın veya değiştirin.
- Dübelleri onarın veya yanlış hizalanmaya neden olacak şekilde değiştirin.
- Çekirdeğe yeterli desteği sağlayın.
- Hem küf hem de çekirdeğin mukavemetini arttırır.
Çelik Dökümde Kırılma Nasıl Oluşur?
- Aşırı büyüklükte maçalar üreten kusurlu maça kutuları.
- Hafif çekirdekli çekirdekler için cılız mühürler üreten desenlerin üzerindeki çekirdek baskılar yıpranmış.
- Kalıpta çekirdeklerin dikkatsiz montajı.
Çelik Dökümde Kırılma Nasıl Önlenir?
- Arızayı gidermek için pimleri onarın veya değiştirin.
- Dübelleri, yanlış hizalamaya neden olan şekilde onarın veya değiştirin.
Çelik Dökümde Sıçan Kuyruğu Gibi Eğrilikler Nasıl Oluşur?
- Dökümde sürekli geniş düz yüzeyler.
- Aşırı kalıp sertliği.
- Kalıp kumu içerisinde yanıcı katkı maddelerinin olmaması.
Çelik Dökümde Sıçan Kuyruğu Gibi Eğrilikler Nasıl Önlenir?
- Büyük yassı kanalların ve çöküntülerin sürekliliğini kırın.
- Kalıp sertliğini azaltın.
- Kuma yanıcı katkı maddeleri ekleyin.
Çelik Dökümde Şişme Nasıl Oluşur?
- Çok yumuşak kalıp sıkıştırma.
- Düşük kalıp ve çekirdek mukavemeti.
- Kalıp uygun şekilde desteklenmiyor.
Çelik Dökümde Şişme Nasıl Önlenir?
- Sert sıkıştırma sağlayın.
- Hem kalıp hem de çekirdeğin mukavemetini arttırın.
Çelik Dökümde Lekeler(Hard Points) Nasıl Oluşur?
- Hatalı metal bileşimi.
- Hatalı döküm tasarımı.
Çelik Dökümde Lekeler (Hard Points) Nasıl Önlenir?
- Uygun şarj metal bileşimi.
- Döküm tasarımını değiştirin.
Çelik Dökümde Sızma Nasıl Oluşur?
- Hatalı kalıplama.
- Arızalı kalıp kutuları.
Çelik Dökümde Sızma Nasıl Önlenir?
- Kalıplama tekniklerinin geliştirilmesi.
- Arızalı kalıplama kutularını değiştirin.
- Ağırlıkları kalıp kutularında tutun.
Çelik Dökümde Süngerleşme Nasıl Oluşur?
- Erimiş metalden tutulan kir ve talaş kullanılabilirliği.
- Yanlış kayma.
- Erimiş metaldeki daha fazla yabancı madde nedeniyle.
Çelik Dökümde Süngerleşme Nasıl Önlenir?
- Erimiş metalden tutulan kir cücesini çıkarın.
- Gözden geçirme mükemmel olmalı.
- Erimiş metaldeki daha az yabancı madde bulunmalıdır.
Çelik Dökümde Çarpılma Nasıl Oluşur?
- Dökümler üzerindeki sürekli geniş düz yüzeyler zayıf bir tasarımı gösterir.
- Dökümün boyutsal katılaşması yok.
Çelik Dökümde Çarpılma Nasıl Önlenir?
- Yeterli yönlü katılaşma prensibini takip edin.
- Çarpılmayı önelmek için iyi döküm tasarımı yapın.
Kaynak : Total Materia
