Çekiçleme ile Gerilim Giderme tarihsel bir yöntemdir. Kaynak kabiliyeti düşük, özellikle problem olabilecek malzemelerin kaynaklanmasında çekiç önemli bir alettir. Tamamen el hünerine dayanan bir uygulamadır. İyi yapılırsa gerçekten başarılıdır. İyi bir uygulama olmazsa aksi sonuçlar verir.
Çekiç darbesiyle metal akmaya zorlanır. Akmanın yaratacağı olumlu sonuçlar gerilmenin çözülmesidir.
Kaynakta çekiçleme, şayet yapılacaksa, her paso için ayrı ve paso henüz tam soğumadan yapılır. Sıcaklık olayın püf noktalarından biridir. Paso kırmızı rengini kaybetmesinden hemen sonra çekiçlenmelidir. Yani çekiçleme siyah sıcaklıkta yapılırsa yararlıdır.
Metalin henüz mukavemetini kazanmadığı, dolayısı ile içinde gerilmelerin daha oluşmadığı kırmızı sıcaklıkta yapılan çekiçlemenin bir anlamı yoktur. Diğer taraftan gecikmiş çekiçlemenin bir yararı yoktur. Tavı kaçırılmış, soğumuş pasonun çekiçlenmesi sertleşmeye (work hardining ) sebep olur o da çatlamayı özendirir, hatta çatlatır.
Çok pasolu kaynak dikişlerinde çekiçleme ihtiyacı daha fazla hissedilir. Paso arttıkça kaynakta çarpılma eğilimi de artar. Benzer koşullar altında ince levhalarda çarpılma kalın levhalarda çatlama olasılığı artar. Kökte ilk iki pasonun ve bir de son kapak pasonun henüz çekiçlemeye dayanabilecek bir kalınlık oluşturmadığı için çatlamasından endişe edilir. Kapak pasosunun çekiçlenmesi ise yüzeysel hataları ezip kapatacağı için gözle, manyetik tozla ya da penetrantla yapılacak muayeneleri etkisizleştirir. Halbuki en basit kaynak dikişi dahi, bu yöntemlerin en az bir veya ikisi ile muayene olunur.
Anlaşıldığı gibi; çekiçleme sadece ara pasolara uygulanır. Çekiçlenen pasonun üzerinde çekiç izlerinin kalmış olması ve paso yüzeyinin bundan ötürü pürüzlenmesi sakınca oluşturmaz. Zaten müteakip pasonun çekilmesi sırasında alttaki pasonun yüzey tabakası zaten ergiyecektir.
Uygulamanın diğer püf noktalarını ;
- çekicin ağırlığı,
- çekicin şekli
- çekiç ölçüleri ve
- çekiç sertliği oluşturur.
Çekiçleme bazı standartlarca kabul görmüş bir yöntemdir. Ancak bu standartlarda yer alabilmesi için ısıl yöntemlerle gerilim gidermenin teknik açıdan mümkün olmaması ya da maliyet açısından kabul edilebilir sınırlarda olmaması koşuldur. Kısacası çekiçleme normal ısıl işlemin bir alternatifi olmadığı gibi aynı etkinlikte de değildir. Dolayısı ile ısıl işlem yapabilmek için koşulların uygun olmadığı ,çarelerin tükendiği durumlarda başvurulabilecek bir yöntemdir.
Örneğin bir tank için gerilim giderme mecburiyeti konmuşsa; tank taşınabilecek büyüklükte birimler halinde atölyede imal edilir ve fırında ısıl işlem yapılır.
Standartlar sınırlı hallerde çekiçle gerilim gidermeye izin vermekle birlikte daha önce deney parçaları üzerinde işin yönteminin geliştirilmiş olması şartını koşarlar.
Çekiçleyerek Gerilim Giderme sırasında göz önünde bulundurulması gereken faktörler:
- Malzeme cinsi,
- Malzeme kalınlığı,
- Kaynağın kaç pasoda yapılacağı
- Pasoların kalınlığıdır.
Deney kaynağı iki küçük levha üzerinde yapılır. Levhalardan biri mengeneye bağlanır, diğeri serbest bırakılır. Bu şartlarda kaynak yapılır ve pasolar çekiçlenir. Serbest levhada dönme (çarpılma) olmazsa çekiçlemenin başarılı olduğuna karar verilir.
Çekiçleme ile gerilim giderme etkinliğinin, daha çok kalın malzemelerde kullanılan bir başka kontrol yöntemi vardır. O da kaynak dikişinin etrafında oluşturulan iki zımba izinin arasındaki uzaklığın değişmesini gözlemlemektir. Şayet bu uzaklık, ilk iki pasodan sonra, ± 0,8 milimetre den fazla değişmiyor ise çekiçlemenin etkin şekilde önlendiğine karar verilir.