ÇARPILMA|KAYNAKTA ÇARPILMALAR
Kaynak işleminin meydana getirdiği yerel sıcaklık farklılıkları, genleşme ve çekme farklılıklarına, o da çarpılmalara yol açar.
İki levhanın alın kaynağını örnek olarak alalım. Kaynaktan sonra levhalar gerek boydan ve gerekse enden çekerek çarpılırlar.
Yumuşak karbonlu çelikte enine çekme; örnek olarak 6 mm. levha kalınlığında 1 m. , 12 mm. levha kalınlığında 1,5 mm. dolayındadır.
Boyuna çekme ise; levhanın uzunluğuna bağlı olup 0,2 mm/m olarak düşünülebilir.
Sonuç olarak düz levhalar kaynaktan sonra dalgalanır, dikişler arasındaki bölgelerde kabarıklıklar meydana gelir. İnce levhalarda bu olay daha belirgin olmaktadır.
Şayet kaynak tek taraflı yapılmış ise bir açısal çarpma da söz konusudur.
Levha kalınlığı 6mm. ise açısal çarpılma 1°C, levha kalınlığı 12 mm ise açısal çarpılma 3° dolayında olabilir.
Bu değerler rahatlıkla dönebilen dar levhalar içindir. Geniş levhaların kendi ağırlıkları açısal çarpılmayı frenleyen bir yük oluşturur. Verilen bu sayısal değerler yumuşak çeliğin elle yapılan elektrik ark kaynağı içindir.
Diğer kaynak yöntemlerinde malzemeye verilen ısı farklı olduğundan çarpılmanın miktarı da değişir.
Açısal çarpılma tek taraflı veya simetrik olmayan kaynak dikişi için geçerlidir. Çift taraflı simetrik kaynakta açısal çarpma olmaz.
Çarpılmanın geçerli olduğu yerlerden biri de köşe kaynaklarıdır.
Örneğin bir T bağlantısında sistem kaynak tarafına doğru meyleder.
Çarpılmayı Azaltıcı Önlemler
Kaynak;
• alın
• köşe dikişi
hangisi olursa olsun
* tek taraflı yapıldığı zaman
* veya iki taraflı yapıldığı halde, dengesiz bir kaynak sırası uygulanır ise
açısal çarpılma kaçınılmazdır.
Çarpılmayı engellemek yerine, hiç çarpılma olmamasını sağlamak önemlidir. Ancak çarpılma illa ki kaçınılmaz ise; mümkün olabilecek en az seviyede çarpılmayı sınırlayabilmek de önemli bir avantaj sağlar.
Aşağıda çarpılmayı önleyici tedbirlerden bazıları sıralanmaktadır.
1-Dikiş ölçüleri minimum da tutulmalıdır.
2-Paso sayısı gereğinden fazla artırılmamalıdır.
3-Çift taraflı kaynak tercih edilmelidir.
4-Geri adım tekniği çarpılmayı azaltan bir önlemdir.
5-Çekme kuvvetlerinin sonradan yaratacağı çarpıklığı önceden ters yönde vererek onları
düzgün elde etmek mümkündür.
6-Kaynak süresini kısaltmak çarpılma eğilimini azaltır.
7-İç gerilmelerin kaynak sonrasında giderilmesi çarpılmayı önler.
