Dökümde besleyiciler, dökülen metalin donması sırasında oluşabilecek iç çekinti ve kusurlarını önlemek için kullanılır. Besleyici, döküm parçası donarken erimiş metalin parçaya girebileceği bir rezervuardır. Eğer besleyici doğru boyutlandırılmazsa, döküm parçasında istenmeyen iç çekinti ve kusurlar oluşabilir. Bu nedenle besleyici boyu ve çapı önemlidir.
Besleyici boyu ve çapı hesaplama, birçok faktöre bağlıdır:
- Dökülen malzemenin türü
- Döküm parçasının geometrisi
- Dökümün toplam hacmi
- Soğuma oranı
- Döküm yöntemi
Besleyici boyu ve çapının hesaplanmasında kullanılan formüller karmaşık olabilir ve genellikle döküm deneyimi, simülasyon yazılımları veya spesifik endüstri standartlarına dayanmaktadır. Ancak, temel bir yaklaşım aşağıda özetlenmiştir:
Modül Hesabı:
M = 3√V
Burada
V döküm parçasının hacmidir ve
M modülü temsil eder. Modül, besleyici boyutlarını belirlemek için bir başlangıç noktası olarak kullanılabilir.
Besleyici Çapı:
D genellikle D=k×M formülü ile bulunur.
Burada k bir sabittir ve malzemenin türüne, döküm yöntemine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir.
Besleyici Yüksekliği:
Genellikle besleyici yüksekliği, besleyici çapına eşit veya ondan biraz daha büyük alınır. Ancak bu, döküm parçasının geometrisine ve döküm prosesine bağlı olarak değişebilir.
Besleyici boyutunu belirlerken dikkate alınması gereken diğer faktörler:
- Besleyicinin döküm parçasına olan konumu
- Besleyici ve döküm parçası arasındaki kanalın boyutu ve şekli
- Kullanılan döküm kumu veya kalıbın termal özellikleri
En uygun besleyici ölçüsünün belirlenmesi için döküm simülasyon yazılımlarının kullanılması, modern döküm endüstrisinde yaygın bir uygulamadır.
Bu yazılımlar, döküm parçasının soğuma sürecini modelleyerek en uygun besleyici boyutunu ve konumunu belirlemenizi sağlar.
Ancak, dökümde besleyici boyutlarının belirlenmesi için spesifik bir formül veya yöntem sağlamak zordur. Çünkü bu, kullanılan malzemenin özelliklerine, döküm prosesine, parça geometrisine ve diğer birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Uygun Besleyici Boyu Yüksekliği ve Çapının Belirlenmesi:
Besleyici boyunun yüksekliği ve çapının belirlenmesi için ilk adım birleştirmeyi sağlayan kısımdır.
Besleyici ve döküm parça arasındaki birleştirmeyi sağlayan kısmın çapı, besleyicinin oturduğu döküm parçasının kalınlığının %80’ni geçmemelidir.
Besleyici boyunun çapı biraz daha küçük yapılmalıdır. Fakat istenen etkiyi azaltmayacak bir limit içerisinde olmalıdır.
Besleyici boyun ölçüsünün seçiminde bir taraftan döküm sonrası besleyicinin parça üzerinden kesilmesi düşünülmeli, bir taraftan da besleyici olarak yeteri kadar bir görev yerine getirmesi sağlanmalıdır.
Besleyicinin çok etkili olması için, boyunun kısa olması gereklidir. Bu nedenle, bu kısımlara maça yerleştirilerek kalıplama yapılır. Bu besleyicilere kırmalı besleyiciler denir.
