MEKANİK YÖNTEMLER
Gerilim giderilmesinde, çatlama ve çarpılma eğiliminin frenlenmesinde normal, etkin ve standartlarca kabul edilmiş yöntem ısıl işlemdir. Ancak ısıl işlemin teknik olarak mümkün olmadığı ya da maliyetli olacağı durumlarda başvurulan yöntemler vardır. Bunlar hiç ısıtmadan yapılan gerilim gidermedir . Kısacası mekanik yöntemler diye adlandırılır.
Mekanik yöntemlerde dayanak noktası; iç gerilmelerle esasen yüklü olan malzemeyi, dıştan ayrıca zorlayarak onun akmasını sağlamaktır. Akma sınırına gelindiğinde metal içerisinde hareket başlar, dolayısıyle gerilmeler o düzeyi aşamaz. Malzemenin akmasıyla içinde kilitlenmiş bulunan gerilmeler çözülür. Malzeme rahatlar, çatlama ve çarpılma eğilimi azalır. Soğutulmaya başlayınca malzeme boyu kısalmak isteyeceğinden basınç gerilmeleri de küçülerek sıfıra düşer.
Bu hedefe yönelik mekanik yöntemler iki tanedir.
1-Titreşimle ve Isıtılmadan Yapılan Gerilim Giderme:
Malzemenin imalat geçmişinden arda kalan iç gerilmeleri onu ısıtmadan, fakat titreştirmek suretiyle gidermektir.
2-Çekiçleyerek Gerilim Giderme:
Kaynak kabiliyeti düşük, özellikle problem olabilecek malzemelerin kaynaklanmasında önemlidir.
Ayrıca kaynağın uygulanması esnasında da çekiçlemeye başvurulmaktadır. Bu bakiye gerilmeleri azaltmak için bir yöntemdir. Soğuma sırasında metali uzatarak çekmenin etkisi bertaraf edilir ve şekil değiştirmeler azalır. Ancak aşırı bir ezilmeden kaçınmak gerekir.
Çekiçleme, çok pasolu kaynaklarda kalın parçalarda oldukça fayda sağlar. Her yeni paso, bu işlemin yapılmış olduğu bir evvel ki için bir nevi gerilim giderme işlemi görevini yapar.
Burada başı yuvarlak veya köşeleri yuvarlatılmış dört köşe bir çekiçle, elle veya tercihen basınçlı hava ile dikişe muntazam bir şekilde vurulur.
Bazı standartlarda çok pasolu dikişlerde ilk ve son pasonun çekiçlenmesi yasaklanmıştır. Bunun nedeni , ilk işlemde kök pasosunun çatlamaması ve son işlemde de dikişin gerçek durumunun kontrolüne engel olabilecek bir işlemden kaçınılmasıdır. Buna karşılık son paso, parça sonradan bir ısıl işlem görecekse çekiçlenebilir.
Basınçlı hava ile çekiçlemede toplam 4 kilogram ağırlıkta bir çekiç 4 atmosfer basınçla çalıştırılır. En uygun çekiçleme süresi 4 milimetre çapında elektrot başına 16 saniye, 5 milimetre çapında elektrot başına 20 saniyedir.
Her elektrodun yakılmasından sonra çekiçlemeli, 15 milimetreden daha az kalınlıktaki parçalar, bu çekiçleme sırasında uygun bir şekilde desteklenmelidir. Çekiçleme hiçbir zaman dikişte tümsek veya pürüzler gibi kusurlar üzerinde toplanmamalıdır.