Döküm Teknikleri içine dahil edilebilecek bir çok metal döküm türü olmasına rağmen, kum dökümü en yaygın kullanılan türdür. Kum Döküm basit bir tekniktir. Dökümü gerçekleştirilmek istenen metal parçanın bir kopyası, nesnenin oyuk bir “negatif” oluşturduğu döküm kumu içine itilir. Bu boşluk erimiş metalle doldurulur ve döküm parçanın bütün ayrıntılarını toplar. Boşluk soğuduğunda, metal nesne kumdan çekilir ve dökümü yapılan parçanın orijinal tasarımı tam olarak yakalanır.
Karmaşık bir döküm parçasının, tüm detaylarını oluşturabilmek için kum iyi kalitede olmak zorundadır. Kıvrılabilir olmasının yanı sıra, metal döküm için gerekli olan yüksek ısı koşullarında kum ucuzdur ve esnektir.
Kum döküm yapabilmek için öncelikle havanda döküm kumu (bağlayıcı madde, kum ve suyu karışımı) hazırlanır Bu aşamada kumu gevşetmek ve kalıplamayı kolaylaştırmak için havalandırıcılar kullanılır. Dökümhane tabanındaki bir yığının üzerinde çalışan kum kesiciler, kırıcılar yerine kullanılabilir. Kumun kalıplama tabanına verilmesi, damperli kamyon veya kepçe kamyonları veya bantlı konveyörler yoluyla olabilir.
Kalıplama katında kum kalıplar halinde oluşturulur. Kalıplar zemine yerleştirilebilir veya konveyörler tarafından bir dökme istasyonuna iletilebilir. Dökmeden sonra, döküm şişelerden çıkarılır. Yapıştırma kumu bir çalkalama istasyonu tarafından kaldırılır. Kullanılan kum, depolama kutularına bantlı konveyör veya başka yollarla geri gönderilir.
Dökümhane için çok çeşitli donanım ve yöntemler mevcuttur. Bunlar, dökümhane çalışanları için basit, iş kurtaran cihazlardan, kalıplamadan sallanmaya kadar her şeyi yapan tamamen mekanize birimlere kadar artış göstermektedir. Bir dökümhanenin hangi otomasyon seviyesini kullandığı, üretim hattının ekonomisine bağlıdır. Bir otomotiv üreticisi gibi binlerce benzer parça üreten bir şirket, birbirinden farklı parçaların daha küçük parçalarını çalıştıran bir dökümhaneden daha çok otomasyon kullanabilir.
Kum Döküm Aşamaları Nelerdir?
Kum döküm işleminin basit temellere dayanması nedeniyle, işlem büyük dökümhanelerde yapılabildiği gibi daha küçük çaplı atölyelerde bile yapılabilmektedir. Aşağıda kum döküm işleminin basit aşamalarına yer verilmektedir.
Kum Dökümün Temelleri:
Önce, erimiş metal için özel bir kumda negatif bir etki yaratmak maksadıyla metal, ahşap veya balmumundan hazırlanmış bir kalıp yapılır. Bu kalıp daha sonra soğumaya ve katılaşmaya bırakılan ergimiş bir metal ile doldurulur. Metal katılaştığında boru ya da çekiç gibi sert bir cisimle kum kalıbını kırmak ve metal nesneyi ortaya çıkarmak için vurmak gerekir.
Kum Dökümü için Yapılması Gereken Hazırlıklar
Dökümü yapılmak istenen parçanın detaylı şekil analizi ve kum kalıbı formdan nasıl çıkarabileceğini önceden tespit etmek gerekir.
Kum döküm yaparken önemli olan kum kalıbını kalıptan çıkarabilmektir ki bu daha çok kalıplanabilecek nesnelerin karmaşıklığı ile sınırlıdır. Ayrıca, erimiş metali toplandığında dökmek için kum dökümde bir delik bırakmak gerekir.
Karmaşık olmayan basit bir parçanın dökümü yapılacak ise temel olarak aşağıdaki aletler yeterlidir:
1) Silika Kum
2) Dökümü yapılacak parçanın kalıbı
3) Kullanılacak metali eritmek için bir tür fırın
4) Erimiş metali dökmek için kepçe
5) Eriyecek katı metal bloğu
6) Çekiç gib metal katılaştıktan sonra kum kalıbını kırmak için sert bir nesne
Ancak;
1)Erimiş metal kalıba dökülürken kumun çatlamasını ve yanmasını önleyecek kadar kumun kalın hale getirilmesi gerekir.
2)Kalıbın temiz ve atık içermediğinden emin olunmalıdır.
3)Kalıbın tüm köşe ve kenarlarına dağılacak şekilde kumu yaymak ve sıkıştırmak gerekir.
4) Kumu kalıptan çıkarmadan önce kumun kabaca 40 dakika boyunca katılaşması sağlanmaldır.
Kum Kalıbı Çıkarma:
Kalıbın sökülmesi için hassasiyet gerekir. Gerçekte kum taneleri birbirlerini bir arada tutacak kadar serttir. Ancak herhangi bir düşmeye veya ani darbelere dayanacak kadar da güçlü değildirler. Kalıbın boyutuna ve şekline bağlı olarak kum kalıbı sökerken dikkat edilecek noktalar mevcuttur.
Dikkat edilmesi gereken nokatalar:
1) Kalıbı çıkarmadan önce kumun sert olduğundan emin olmak gerekir.
2) Çeşitli durumlarda özellikle karmaşık şekillerde kum kalıbı çıkarmak için birden fazla kişi gerekebilir.
3) Kumun kenarlarından kaymasını önlemek için kalıbın altı kontrol edilmeli
4) Kum kalıbı çıkararak,çarpmayacak veya düşmeyecek bir alana konulmalıdır.
Kum Kalıbın Montajı
Kum kalıbını monte ederken, metalle doldurulacak boşlukların herhangi bir atık içermediğinden veya olabilecek kumları kaybettiğinden emin olunmalıdır.
1) Kum kalıbındaki tüm kirler kalıbın boşluklarından temizlenmelidir.
2) Erimiş metalin kalıbın tüm boşluklarını doldurduğundan ve düzgünce yayıldığından emin olunmalıdır.
Erimiş Metalin Dökülmesi
1) Uygun koruyucu ekipman giymek gerekir.
2) Döküm yapılacak alanı olası tüm tehlikelerden temizlemek gereklidir.
3) Kepçeyi dikkatlice kullanmak, metalle doldurarak kum kalıba taşımak gereklidir.
4) Metali dışarıya dökmemek için kalıba yavaşça boşaltmak gerekir.
5) Metalin farklı hızlarda soğumaması ve döküm parça üzerinde süreksizliklere neden olmaması için dikkatlice ama bir kerede dökerek kalıbı metal ile doldurmak gerekir.
Kalıbı Kırma:
Herhangi bir döküm parçada da görülebileceği gibi çoğu zaman bazı yıkımlar söz konusu olur. Kalıbın kırılmadan evvel metalin tamamen katılaşmış olduğundan emin olunmalıdır. Döküm parçanın katılaşma zamanı parçanın boyutuna ve şekline bağlı olarak değişir.
Parçayı Suda Söndürme:
Kısa bir süre önce yeni dökülmüş parça, erimiş metal sıcaklığından dolayı hala sıcaktır. Parça yeterince küçükse ve uygunsa, soğutmak ve yanıkların sıcak yüzeye temas etmesini önlemek için çoğu zaman parçanın üstüne su dökülebilir.
Kaynak:
Reliance Foundry
Instructables.com